Nanos gigantium humeris insidentes
Odsjek za biologiju već decenijama temelji vlastita intelektualna ostvarenja na istraživanjima i radu
brojnih priznatih istraživača koji su ostavili ostavili neizbrisiv trag u razvoju biološke misli.
Prof. dr. Smilja Mučibabić
Mostar, 14.09.1912. – Sarajevo, 12.08.2006.
Najuglednija i najdjelotvornija bosanskohercegovačka biologinja 20. stoljeća i među najuglednijima u bivšoj Jugoslaviji.
- Prva bosanskohercegovačka doktorica bioloških nauka (Cambridge, 1953.);
- Osnivačica i prva šefica Katedre za biologiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu (1953.);
- Su-matičarka Prirodno–matematičkog fakulteta u Sarajevu (PMF) (1954.);
- Prva dekanica Prirodno–matematičkog fakulteta u Sarajevu (1960.);
- Osnivačica, prva i dugogodišnja šefica Odsjeka za biologiju PMF-a u Sarajevu (1960.);
- Suosnivačica i prva predsjednica više stručnih i naučnih udruženja i njihovih glasila (u BiH i bivšoj Jugoslaviji).
Akademik prof. dr. Ljubomir Berberović
Sarajevo, 10.07.1933 – Sarajevo, 12.02.2019
Akademik prof. dr. Ljubomir Berberović, veliki bosanskohercegovački genetičar, je studirao medicinu, biologiju i filozofiju na Univerzitetu u Ljubljani i Univerzitetu Sarajevo.
Doktorirao je 1964. a iste godine postao i docent na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu. Za vanrednog profesora je izabran januara 1970. godine, a za redovnog profesora juna 1975. godine. Bio je rector UNSA (1985.- 1988.).
Glavnina njegovog naučnog rada skoncentrisana je u područjima evolucije i genetike, posebice humane genetike i genetike populacija te antropologije. Ipak, generacijama i generacijama studenata koji nisu studirali biologiju će ostati upamćen kao profesor Filozofije prirodnih nauka, predmeta iz kojeg se ispit polagao među prvima.
Prof. dr. Radomir Lakušić
Donja Ržanica kod Berana 06.03.1933. – Sarajevo, 16.08.2005.
Osnovnu školu je završio u Donjoj Ržanici, a srednju školu u Beranama 1953. godine. Iste godine je upisao Prirodno-matematički odsjek Filozofskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, koji se za njegovog studija izdvaja u samostalni Prirodno-matematički fakultet, na kojem je formiran studijski program pod nazivom „Grupa biologija“; diplomirao je 1958. godine.
Napisao je diplomski rad o endemskoj – dinarskoj vrsti roda Wulfenia. Zatim je (11. marta 1960. godine) izabran za asistenta u Odsjeku za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu.
Tokom 1963. i 1964. godine specijalizirao se za fitocenološku školu Josiasa Braun-Blanqueta na Univerzitetu u Montpellieru u International de Géobotanique Mediterranéenne et Alpine (“SIGMA”). Doktorirao je pod mentorstvom Violotija Blečića, profesora biologije na Univerzitetu u Beogradu, o temama alpske vegetacije Bjelasice (Nacionalni park Biogradska Gora) u Crnoj Gori.
Od 1965. godine bio je najprije docent za ekologiju biljaka i fitogeografiju, a od 1970. vanredni pa redovni profesor.
Najveći dio njegovih radova odnosi se na sintezu podataka o visokoplaninskoj vegetaciji jugoistočnih Dinarida. Među njegovim najpoznatijim djelima spadaju prilozi za ediciju knjiga “Priroda Jugoslavije” (“Planinske biljke”, 1984 i 1990) i udžbenik o ekologiji “Ekologija biljaka. I. – Idioekologija (1989).
Akademik prof. dr. Sulejman Redžić
Jajce, 01.02.1954 – Sarajevo, 21.01.2013.
Akademik Sulejman Redžić je rođen 1. februara 1954. u Jajcu, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Nakon toga je upisao studije biologije – smjer eksperimentalni – na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu 1977.
Na istom Fakultetu završio je i postdiplomske studije iz ekologije i zaštite životne sredine, magistrirao 1982. i doktorirao 1990. godine, pod rukovodstvom i mentorstvom prof. dr Radomira Lakušića. Akademik Sulejman Redžić je bio redovni profesor Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu (naučna oblast ekologija i zaštita životne sredine). Rukovodio je brojnim međunarodnim, regionalnim i lokalnim projektima i sudjelovao s referatima na 94 znanstvena skupa u BiH i inozemstvu. Objavio je preko 220 znanstvenih radova i brojne stručno-popularne članke. Njegovi znanstveni radovi se navode u mnogim svjetskim bazama podataka i citirani su u razim znanstvenim časopisima i knjigama domaćih i stranih autora.
Bio je dekan Prirodnomatematskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, osnivač je Centra za ekologiju i prirodne resurse Prirodnomatematskog fakulteta u Sarajevu koji danas nosi naziv Centar za ekologiju i prirodne resurse – Akademik Sulejman Redžić i Laboratorije za palinologiju pri Centru za ekologiju i prirodne resurse Prirodnomatematskog fakulteta u Sarajevu – prve takve u BiH.
Akademik prof. dr. Tonko Šoljan
Hvar, 18.04.1907 – Sarajevo, 18.02.1980.
Osnovnu školu pohađao je u Zadru i Splitu, a gimnaziju u Zadru, Dubrovniku i Šibeniku, gdje je i maturirao 1925. Studije prirodnih nauka je započeo na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, a nastavio na univerzitetima u Beču i Grazu, gdje apsolvira 1929. Ubrzo zatim je i doktorirao 1930, kada je, na poziv Srpske akademije nauka u Beogradu i Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, postavljen je za kustosa novoosnovane Stanice Biološko-oceanografskog instituta u Splitu i ujedno obavljao dužnost stalnog konsultanta za morsko ribarstvo Komore za trgovinu, obrt i industriju u Zagrebu (od 1930. do 1939.).
Godine 1932. je obavio specijalizaciju iz marine biologije na Institutu za biologiju mora na Helgolandu (njemačko otočje u Sjevernom moru). Nakon polaganja ispita za profesora zoologije, botanike, mineralogije i geografije (1932.) obavlja i dužnost profesora, angažiran je u Realnoj gimnaziji u Splitu (1935. – 1941.) i direktora Gradskog prirodoslovnog muzeja, Zoovrta i Morskog akvarijuma u Splitu (1939. – 1941.). Nakon italijanske okupacije Splita u II svjetskom ratu morao je preseliti u Zagreb, gdje je preuzeo dužnost Šefa Katedre zoologije na Filozofskom fakultetu (1943. – 1945.), kao i direktora Zoološkog muzeja (1943. – 1944.). Odmah po oslobođenju Zagreba, imenovan je za načelnika Odjela za ribarstvo, a zatim šefa njegovog Odsjeka za naučno unapređenje ribarstva u Ministarstvu obalnog pomorstva i ribarstva NR Hrvatske (1945-46.) Na toj poziciji je osnovao nekoliko stanica za istraživanje mora i unapređenje ribarstva, duž jadranske obale. Zatim je 1946.- 1947 direktor Tehnološke stanice za unapređenje školjarstva u Ston, a zatim postaje direktor Instituta za oceanografiju i ribarstvo u Splitu (1947. – 1955.) Do juna 1956. je Načelnik Odjeljenja za ihtiologiju i ribarstvo u istom institutu. Krajem jula 1956. je preselio u Sarajevo, gdje je izabran za redovnog profesora zoologije na tadašnjem Filozofskom, a zatim od njega izdvojenom Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, gdje je od 1957-59. i šef Katedre za biologiju. Od 1959. do kraja 1970. bio je direktor Biološkog instituta Univerziteta u Sarajevu. Istovremeno je i Načelnik njegovog Odjeljenja za ihtiologiju i ribarstvo. Organizira i vodi istraživanje morske faune zaliva Neum-Klek, afirmirajući na taj način Bosnu i Hercegovinu kao pomorsko-mediteransku zemlju – tada u okviru Jugoslavije.
Akademik Tonko Šoljan bio je član većeg broja naučnih i stručnih društava. Od 1927. godine je član Hrvatskog prirodoslovnog društva u Zagrebu. Godine 1949. izabran je za saradika Jugoslavenske akadeije znanosti i umjetosti u Zagrebu (JAZU). Za dopisnog člana Naučog društva Bosne i Hercegovine izabran je 1961., a odah zatim za redovnog člana tog društva. Godine 1967. je izabran za redovnog člana Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, koja je te godine i osnovana. Za člana Society of Systematic Zoology USA izabran je 1950.. Od 1951. do 1954. bio je potprijedsjednik Stalne međunarodne komisije za Mediteran (Commision internationale pour l'exploration sceintifique e la Mer Méditerandée), sa sjedištem u Monaku, a od 1962. je član njenog radnog komiteta, Comité combiné des Vértbrés marins et des Cephalopodes, dok je od 1952. do 1956. bio potpredsjednik stalnog savjeta, Conséil général des pêches pour la Méditeranée, pri organizaciji FAO u Rimu. Od 1956. godine je član Biološkog društva Bosne i Hercegovine. Bio je, također, član i prominentni funkcioner niza drugih naučnih i stručnih društava i njihovih foruma. Od samog osniv]anja jugoslovenskog ihtiološkog društva 1967., prof. Šoljan vrši dužnost njegovog predsjednika. Bio je, također, i glavni i odgovorni urednik časopisa Ichthyologia (Ihtiološkog društva Jugoslavije), Godišnjaka Biološkog instituta Univerziteta u Sarajevu i Biološkoga lista (glasila Biološkog društva BiH), te redaktor Bulletin Scientifique, Section A (za BiH). Godine 1973. je bio predsjednik Organizacionog komiteta prvog evropskog ihtiološkog kongresa (First European Ichthyological Congress; Sarajevo, 1973.).
Tonko Šoljan je svoj publicistički opus posvetio problemima biosistematike i ekologije riba, njihove biologije, razmnožavanja, problemima populacione dinamike, ribarstvene biologije i ribarstva uopće. Iz tih oblasti je objavio preko 170 naučnih i stručnih radova, a prevođena su i na strane jezike. Najajpoznatije mu je Ribe Jadrana, dosad neprevaziđeni “inventar” riba ovog dijela Sredozemlja i najupotrebljavani ključ za njihovo određivanje. Nezaobilazno se citira i u svim ozbiljnijim studijama živog svijeta Jadranskog i drugih evropskih mora.
Akademik prof. dr. Tihomir Vuković
Irig, 22.02.1933 – Sarajevo, 06.10.1989.
Akademik prof. dr. Tihomir Vuković je bio jedan od najvećih biologa-ihtiologa u Bosni i Hercegovini I bivšoj Jugoslaviji. Spada među najznačajnije utemeljivače savremenog koncepta biosistematike istraživanja riba u Jugoslaviji, Europi i u svijetu.
Diplomirao je 1955. godine na Prirodno-matematičkom fakultetu u Beogradu. Početkom 1956. godine je izabran za asistenta za zoologiju na Filozofskom fakultetu u Sarajevu. U novembru 1961. godine na Prirodno-matematičkom fakultetu u Sarajevu, odbranio je disertaciju pod naslovom: “Populacije i mriješćenje Alosa fallax nilotica u vodama Neretve I Skadarskog jezera”. U februaru 1962. godine izabran je u zvanje docenta za predmet Zoologija kičmenjaka. U martu 1967. godine biran je u zvanje vanrednog, a u decembru 1971. godine u zvanje redovnog profesora. Tokom akademske 1963/64. godine boravio je u Moskvi na Lomonosovu univerzitetu gdje je specijalizirao najnovije metode i modele savremenih pristupa biosistematici, ekologiji i evoluciji riba.
Tokom 1977. godine (tri mjeseca) boravio je u SAD gdje se usavršavao i razvijao nove metode u biosistematskim istraživanjima riba. Svoja usavršavanja je nastavio u Londonu, Parizu, te naučnim institucijama u Švedskoj, Italiji, Poljskoj, Mađarskoj, itd. Iz njegovog bogatog naučnog opusa koji obuhvata preko 300 radova, potrebno je izdvojiti studije o endemičnoj ihtiofauni Bosne i Hercegovine, koje su neprocjenjiv doprinos poznavanju biologije riba. Autor je i nekoliko kapitalnih knjiga i monografija: “Slatkovodne ribe Jugoslavije”, “Ribe Bosne i Hercegovine” i “Vodozemci Bosne i Hercegovine”.
Bio je inicijator i osnivač Jugoslovenskog ihtiološkog društva, njegov predsjednik, prvi predsjednik Europskog ihtiološkog udruženja (u kome je biran za doživotnog počasnog predsjednika),a niz godina je bio glavni i odgovorni urednik časopisa “Ichthyologia”.
Prof. dr. Živko Slavnić
Senta, 28.01.1910. – Sarajevo, 26.01. 1975.
Studije prirodnih nauka je završio na pariskoj Sorboni, 1933. godine. Doktorsku disertaciju odbranio je na Univerzitetu u Beču. Nakon završenih studija, prvo radi u srednjim školama Makedonije, Srbije i Vojvodine, u svojstvu profesora biologije.
Bio je profesor Više pedagoške škole u Novom Sadu i naučni saradnik Zavoda za poljoprivredna istraživanja Vojvodine, odakle po preporuci akademika Siniše Stankovića i poziv profesorice Smilje Mučibabić, 1952. prelazi na Univerzitet u Sarajevu, gdje osniva Katedru za botaniku na Filozofskom fakultetu. Od prve generacije studenata biologije (1953./1954. akademske godine), sve do kraja akademske 1964./1965, zbog nedostatka kadrova, profesor Slavnić predaje Sistematiku viših biljaka, Ekologiju biljaka sa fitogeografijom i Evoluciju sa genetikom, a jedno vrijeme i Fiziologiju biljaka.
Više godina je bio Šef Katedre za botaniku, a određeno vrijeme i direktor Biološkog instituta Univerziteta u Sarajevu, te saradnik Prirodnjačkog odjeljenja Zemaljskog muzeja BiH u Sarajevu. Jedan je od osnivača i aktivnih realizatora postdiplomskih studija iz biologije na Univerzitetima u Sarajevu i Novom Sadu.
Predavao je Biljnu geografiju na Odsjeku za geografiju, kao i Sistematiku viših biljaka na Farmaceutskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.
Akademik Rifat Hadžiselimović
Šiprage, 07.01.1944
Srednjoškolsko obrazovanje je završio u Banjoj Luci 1962. godine kada upisuje Prirodno-matematički fakultet u Sarajevu. Diplomirao je 1966., stekavši zvanje profesora biologije. Magistraturu bioloških znanosti (Antropologija), završio je 1971. godine na Prirodoslovno–matematičkom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, odbranom teze pod naslovom: “Istorijski aspekt kretanja relativne frekvencije dva alelogena u ljudskim populacijama”. Doktorat bioloških nauka završio je 1976. godine na Prirodno–matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, obranom teze pod naslovom: “Genetika sekrecije ABH antigena u stanovništvu Bosne i Hercegovine”.
Od 1966. angažiran je na Prirodno–matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu najprije kao asistent (1966-1977), zatim kao docent (1977.), vanredni (1980.) te redovni profesor (1984.) na predmetima: Humana genetika, Genetičko inženjerstvo i biotehnologija, Evolucija, Antropologija i Eksperimentalna biomedicina.
Od 1984. do 1986. obavljao je i funkciju Šefa Odsjeka za biologiju. Od 1994. godine bio je angažiran u realizaciji Postdiplomskog studija bioloških nauka i to do 2003. godine kao voditelj studija, a nakon toga, do 2007. kao voditelj smjera Genetika.
U razdoblju od 1987. do 2001. bio je na položaju Direktora Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, a od 2001. godine je bio Koordinator DNK projekta koji je realiziran u saradnji sa Međunarodnom komisijom za nestale osobe (International Commission on Missing Persons – ICMP) i kao naučni savjetnik u Institutu, gdje je od 2006. do 2012. godine djelovao i kao predsjednik Upravnog odbora.
Djelovao je kao aktivni član Antropološkog društva Jugoslavije a osnivač je i član Udruženja genetičara u Bosni i Hercegovini.Od 2013. godine, nakon više od 45 godina radnog staža, izabran je u zvanje emeritusa i djeluje kao naučni savjetnik u Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju u Sarajevu.
Dopisni član Akademije nauka i umjetnosti postao je 2018. godine. Do 2014. je publicirao 214 originalnih naučnih radova, 17 stručnih radova, 22 knjige, 70 naučno-istraživačkih i stručnih projekata te 85 konferencijskih priopćenja.
Dobitnik je velikog broja nagrada i priznanja među kojima su Šestoaprilska nagrada grada Sarajeva (1990), Nagrada Univerziteta u Sarajevu za najreferentnijeg profesora PMF–a (2007), Specijalno priznanje Utemeljitelju INGEB–a povodom jubileja 20–godišnjice (2008), Plaketa Univerziteta u Sarajevu (2010), te Ingebov heliks 1988, za 2018, za doprinos osnivanju i afirmaciji Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu.
Dr. Avdo Sofradžija, profesor emeritus
Cvilin, 1940
Avdo Sofradžija rođen je 1940. godine u Cvilinu (Foča), gdje je završio osnovno i srednje obrazovanje. Biologiju je diplomirao na Prirodno-matematičkom fakultetu u Sarajevu 1965 godine, a magistrirao je na PMF-u u Zagrebu, 1971. godine. Doktorsku disertaciju: “Kariologija i citotaksonomski odnosi vrsta rodova Leuciscus iz voda Bosne i Hercegovine” odbranio je na PMF-u u Sarajevu 1977. godine.
U asistentskom i nastavničkom zvanju realizovao je nastavne programe iz oblasti evolucije, genetike čovjeka, bioloških resursa, genetičkog inžinjerstva i biotehnologije i biosistematike za studente PMF-a i Filozofskog fakulteta, te medicinskih fakulteta u Sarajevu i Tuzli. Jedan je od osnivača i višegodišnji rukovodilac Centra za humanu genetiku BiH.
Rukovodio je velikim brojem seminarskih i diplomskih radova, te bio mentor i član komisija za ocjenu i odbranu više magistarskih i doktorskih teza na Univerzitetima u Sarajevu, Tuzli, Zagrebu i Beogradu. Bio je voditelj Centra za ihtiologiju i ribarstvo (CIR) od osnivanja (1997.) do 2002. godine.
Objavio je preko 200 naučnih i stručnih radova i knjiga, te rukovodio ili sarađivao u realizaciji 36 naučno-istraživačkih projekata i studija. Učestvovao je u radu oko 40 naučnih skupova u zemlji i inostranstvu. U okviru nekoliko studijskih boravaka u Moskvi, Petrogradu i Baltimoru usavršavao je animalnu i humanu genetiku. Član je i funkcioner više domaćih i međunarodnih naučnih i stručnih organizacija, suorganizator i voditelj nekoliko naučnih skupova, član redakcija stručnih i naučnih časopisa i recenzent velikog broja naučnih i stručnih radova, elaborata, knjiga, ekspertiza i sl.
Za uspješan angažman u nastavno-naučnom, naučnoistraživačkom i društvenom radu, prof. Sofradžija je dobio niza priznanja i nagrada: Republička nagrada za naučni rad “Veselin Masleša” (1982.), Šestoaprilska nagrada grada Sarajeva (1992.). godine 2007. dodijeljeno mu je počasno zvanje “profesor emeritus” Univerziteta u Sarajevu.
Dr. Dubravka Šoljan, profesor emeritus
Sarajevo 28. 05. 1945.
Dubravka Šoljan pripada skupini najeminentnijih bosanskohercegovačkih botaničara srednje generacije. Studij Biologije na Odsjeku za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu upisuje akademske 1964/65 godine i završava ga 1967/68. Nakon završetka Postdiplomskog studija na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu (1969. – 1972.) promovirana je u zvanje magistra bioloških nauka 1978., nakon odbrane magistarskog rada pod naslovom “Ekološko-anatomska diferencijacija populacija vrste Edraianthus jugoslavicus Lakušić na jugoistočnim Dinaridima”, pod mentorstvom prof. dr. Radomira Lakušića. Doktorsku tezu pod naslovom “Diferencijacija populacija i vrsta roda Edraianthus DC. na području planine Biokovo” koju je uradila pod mentorstvom profesora Radomira Lakušića je odbranila 1987. godine.
Prof. dr. Dubravka Šoljan je nakon završetka studija (1968. godine) prvih godina radila kao profesor biologije u Centru vojnih škola u Sarajevu; ovo iskustvo se pokazalo kao neprocjenjivo kod kasnijeg uspostavljanja i razvoja do tada slabo razvijene oblasti Metodike nastave na Odsjeku za biologiju.
Svoju akademsku karijeru prof. dr. Dubravka Šoljan je započela izborom u zvanje asistenta 1980. godine na Odsjeku za biologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu. Na matičnom fakultetu je potom izabrana u nastavnička zvanja: docent (1988.), vanredno i (1994.) i redovni profesor (2000.).
Zbog izuzetno predanog i plodonosnog višedecenijskog naučno-nastavnog doprinosa akademskoj zajednici, prof. Šoljan je 14. decembra 2013. godine promovirana u počasno zvanje profesora emeritusa Univerziteta u Sarajevu.
Autor je preko 40 naučnih radova i 40 kongresnih priopćenja, oko 100 stručnih radova te 14 knjiga, udžbenika, monografija, priručnika ili praktikuma. Aktivno je sudjelovala u radu preko 40 domaćih i internacionlnih naučnih skupova.